MKE-nin Azərbaycan platforması: Texnologiya transferi, birgə istehsal və ixrac vizyonu – MÜSAHİBƏ

Türkiyənin müdafiə sənayesində əsrlər boyu formalaşmış ən böyük təcrübə məktəblərindən biri olan “Makine ve Kimya Endüstrisi A.Ş.” (MKE) şirkəti bu gün həm konvensional silah və sursat istehsalında, həm də yüksək texnologiyalı hibrid və avtonom sistemlərin hazırlanmasında qlobal səviyyədə söz sahibi olan strateji bir quruma çevrilib. MKE-nin müasir döyüşün tələblərinə uyğun apardığı transformasiya, təkcə Türkiyə Silahlı Qüvvələrinin deyil, dost və müttəfiq ölkələrin, xüsusilə də Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin imkanlarının gücləndirilməsində mühüm rol oynayır.

MKE-nin həyata keçirdiyi genişmiqyaslı modernizasiya proqramları, yeni nəsil məhsul ailəsi, dron əleyhinə komplekslər, avtonom suüstü platformalar, ağıllı sursat texnologiyaları və artan ixrac portfeli, şirkətin müdafiə sənayesində keçdiyi strateji dönüşümün bariz göstəricisidir. 44 günlük Vətən müharibəsindən sonra Türkiyə-Azərbaycan müdafiə sənayesi əməkdaşlığında yeni mərhələnin başlanması və MKE-nin Azərbaycanda şirkət yaratması bu əlaqələrin daha da dərinləşdiyini təsdiqləyir.

“Poliqon” jurnalı olaraq MKE şirkətinin baş direktoru İlhami Keleş ilə söhbətimizdə şirkətin yeni texnoloji istiqamətlərini, regional və qlobal bazarlardakı mövqeyini, Azərbaycanla əməkdaşlığın gələcək perspektivlərini və IDEF-2025 sərgisinin MKE üçün strateji əhəmiyyətini müzakirə etdik.

POLİQON: İlhami bəy, rəhbərlik etdiyiniz MKE şirkəti bu gün Türkiyə müdafiə sənayesində necə bir mövqedədir və ən önəmli məhsul qruplarınız hansılardır?

İlhami Keleş: “Makine ve Kimya Endüstrisi A.Ş.” tarixi, istehsal təcrübəsi və texnoloji infrastruktur baxımından Türkiyə müdafiə sənayesinin əsas dayaqlarından biridir. Konvensional mənada bütün döyüş birliklərinin ehtiyac duyduğu əsas təchizatları başdan-sona qədər istehsal edə bilir. Sursat istehsalında tələb olunan barıt növlərini, giliz və kapsul çeşidlərini, yüksək texnologiya tələb edən tapa texnologiyalarını eyni struktur daxilində istehsal edə bilirik. Silah istehsalı üçün lazım olan yüksək keyfiyyətli poladı öz imkanlarımızla istehsal edə bilirik. Lülə istehsalı üçün tələb olunan ağır sənaye tələblərini də yenə öz imkan və qabiliyyətlərimizlə qarşılayırıq. Qısaca desək, avtomatik piyada tüfəngləri (avtomat), snayper silahları, müxtəlif ağır silahlar və bu silahlara aid sursatları, təyyarə bombalarını, partlayıcı və pirotexniki materialları eyni çatı altında istehsal edə bilirik.

POLİQON: Son illərdə MKE-nin inkişaf etdirdiyi texnologiyalarda hansı önəmli yenilikləri və dönüş nöqtələrini vurğulaya bilərsiniz?

İlhami Keleş: MKE sahib olduğu imkanlarla müasir döyüş mühitində istifadə olunan avtonom sistemləri bir arada istifadə etməyə yönəlik layihələr hazırlayır. Türkiyə Ordusunun həyata keçirdiyi əməliyyatlardan, həmçinin dünyanın müxtəlif bölgələrində baş verən müharibələrdən əldə olunan təcrübələr və geri dönüşlər əsasında işlər aparırıq.

POLİQON: MKE-nin müasir döyüş şəraitinə uyğunlaşmaq üçün həyata keçirdiyi tədqiqat və inkişaf (Ar-Ge) strategiyaları nələrdir?

İlhami Keleş: Yüksək texnologiya özündə cəmləşdirən müdafiə sistemlərinin müasir döyüş sahəsində davamlı üstünlük yaratdığını görürük. Anlıq üstünlük əldə edə biləcək texnologiya yönümlü avtonom sistemlər və hibrid texnologiyalar sahəsində həyata keçirdiyimiz layihələri ictimaiyyətlə paylaşdıq. Kamikadze insansız dəniz vasitəsi PİRANA, laylı dron müdafiə sistemi TOLGA, kamikadze dron sistemləri, mikrodalğa əsaslı yeraltı paylayıcı müşahidə sistemləri bu sahədə qabiliyyətlərimiz arasına daxil etdiyimiz və inkişaf etdirilməsi üzrə işləri davam edən məhsullarımıza nümunə olaraq göstərilə bilər.

Bu işlər ilə yanaşı, “konvensional” adlandıra biləcəyimiz silah və sursat istehsal imkanlarımıza yeni qabiliyyətlər əlavə etməyə və bu sahədə istehsal imkanlarımızı artırmağa yönəlmiş işlərimizi əvvəlkindən daha intensiv şəkildə davam etdiririk.

POLİQON: Ənənəvi silah istehsalından yüksək texnologiyaya əsaslanan sistemlərə keçid baxımından MKE-nin hazırkı yanaşması necədir?

İlhami Keleş: Yüksək texnologiyaya əsaslanan sistemlərə keçid üçün öz imkanlarımızın bu sistemlərə inteqrasiyası istiqamətində müxtəlif sahələrdə strategiyalar qururuq. Universitetlərimizin sahib olduğu texniki infrastrukturu öz imkanlarımıza inteqrasiya etmək üçün fərqli əməkdaşlıq modelləri yaradırıq. Yerlilik və millilik avantajımızın 90%-ə yaxın olmasından istifadə edərək ölkədə fəaliyyət göstərən müdafiə sənayesi şirkətləri ilə birgə layihələr hazırlayırıq. Yəni yüksək texnologiyalı sistemlərə keçid mövzusunda olduqca istəkləyik. Bu istəyi özəl sektorun qabiliyyətləri ilə birləşdirərək yeni məhsullar ortaya çıxarırıq. Ağır silah istehsalındakı ustalığımızı hibrid texnologiyalarla bir araya gətirərək GÜRHAN haubitsasını ortaya çıxardıq. Sursat və tapa istehsalındakı təcrübəmizi suüstü avtonom sistemlərlə birləşdirdik və PİRANA meydana gəldi. Ehtiyac yarandığı üçün mövcud imkanlarımızı özəl sektorun imkanları ilə birləşdirərək 17000 hissədən ibarət DENİZHAN-ı istehsal edib Türkiyənin Hərbi Dəniz Qüvvələrinə təhvil verdik, indi isə ixrac edirik.

POLİQON: MKE-nin dünya miqyasında rəqabət gücünü qoruyan əsas üstünlükləri hansılardır və ixrac strategiyanızda hansı ölkələr prioritetdir? Azərbaycan bu strategiyada hansı mövqedədir?

İlhami Keleş: MKE-ni rəqabətdə üstün edən bir neçə səbəbi sadalamaq olar. Əsrlərdir silah və sursat istehsal etməyimiz və bu sahədə böyük təcrübəyə sahib olmağımız bizi digər gənc şirkətlərdən fərqləndirir. Bununla yanaşı, istehsal etdiyimiz silah və sursatları ilk olaraq öz ordumuza təhvil veririk. Keyfiyyətli və etibarlı həllər təqdim edirik. İstehsal etdiyimiz sistemlər həm öz ordumuz, həm də ixrac etdiyimiz dost və müttəfiq ölkələr tərəfindən real döyüş şəraitində sınaqdan keçirilir. Hazırda dünyanın 80-dən çox ölkəsi MKE tərəfindən istehsal edilən sistemlər ilə müharibə edir, təlim keçirir.

Qardaş Azərbaycanı özümüzdən ayrı görmədik, görmürük. Qabiliyyətlərimiz çərçivəsində olan ehtiyaclarını qarşılamaq üçün mövcud əlaqələrimizi gücləndirməyə və hər zamankından daha sıx əlaqələr qurmağa yönəlik görüşlər aparırıq.

POLİQON: 2020-ci ildəki 44 günlük Vətən müharibəsindən sonra Azərbaycanla müdafiə sənayesi sahəsində əlaqələrinizdə hansı dəyişikliklər baş verdi? Birgə istehsal və texnologiya transferi üzrə işlər görülürmü, görülürsə hansı mərhələdədir?

İlhami Keleş: 44 günlük Vətən müharibəsində Azərbaycan Ordusunun ehtiyaclarının müəyyənləşdirilməsi və bu ehtiyacların ən qısa zamanda qarşılanması üçün Türkiyə ilə aparılan genişmiqyaslı müzakirələr nəticəsində MKE olaraq mövcud əlaqələrin gücləndirilməsi istiqamətində işlərə başladıq. Bu işlərin və qurduğumuz yaxın münasibətlərin konkret göstəricisi olaraq Azərbaycanda şirkət qururuq. Bir çox dost və müttəfiq ölkədə texnologiya transferi modeli ilə həyata keçirdiyimiz istehsal xətti qurulmasının birini Azərbaycanda başladıq və layihə üzrə işlər plan üzrə davam edir.

POLİQON: Azərbaycan Silahlı Qüvvələri üçün MKE hansı məhsulları və texnoloji sistemləri təqdim edir və ya edə bilər?

İlhami Keleş: İnkişaf etdirdiyimiz bütün silah və sursat sistemlərini dünyada istifadə olunan bütün sistemlərlə istifadə oluna bilən standartlarda istehsal edirik. Konvensional adlandıra biləcəyimiz məhsul çeşidlərimizi yaxın zamanda imkanlarımıza əlavə etdiyimiz 7.62×39 mm avtomatik piyada tüfəngimiz, havadan daşına bilən 105 mm-lik BORAN haubitsası və sursat çeşidlərimiz bütün ərazilərdə və hər şəraitdə özünü sübut etmiş məhsullarımız arasında yer alır.

Hazırda üzərində işlədiyimiz laylı dron müdafiə sistemi TOLGA, kamikadze dron çeşidləri və partlayıcı aşkarlama vasitəsi KÖSTEBEK Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinə təqdim edə biləcəyimiz məhsullar arasında yer tutur.

POLİQON: IDEF-2025 sərgisində MKE hansı yeni məhsul və texnologiyaları nümayiş etdirdi və bu təqdimatların şirkət üçün strateji əhəmiyyəti nədir?

İlhami Keleş: MKE olaraq IDEF-də əsrlik imkanlarımızla yanaşı, ənənələri dəyişən texnologiyalarımızı da nümayiş etdirdik. Dron əleyhinə sistemlər, avtonom dəniz sistemləri, KBRN texnologiyaları, tapa həlləri sərgilədiyimiz məhsullar arasında yer aldı. Təqdim etdiyimiz bu məhsullar MKE-nin indiyədək sərgilədiyi və istehsal etdiyi məhsullardan fərqlilik göstərir.

Sərgilədiyimiz məhsulların müxtəlifliyi əslində bir düşüncə və paradigma dəyişikliyinin göstəricisidir. Demək olar ki, hər sahədə atdığımız strateji dönüşüm addımlarının nişanəsi olan məhsul və qabiliyyətlərimizi IDEF-də sərgilədik.

POLİQON: Sərgi çərçivəsində MKE tərəfindən imzalanan ən önəmli müqavilə və əməkdaşlıqlar hansılardır və bunların gələcək təsirini necə qiymətləndirirsiniz?

İlhami Keleş: Sərgi günlərində şirkətimiz və Türkiyə müdafiə sənayesi üçün bir çox əməkdaşlıq sənədləri və satış müqaviləsi imzaladıq. Bunlardan ən önəmlisi DENİZHAN-ın ixracına yönəlik müqavilə idi. Yaxın zamanda imkanlarımıza daxil edib Hərbi Dəniz Qüvvələrimizə təhvil verdiyimiz DENİZHAN artıq dünya bazarında yerini alacaq. Daha sonra enerjili materialların istehsal gücünün artırılmasına yönəlik imzaladığımız müqaviləni qeyd edə bilərəm. Hazırda istehsal etdiyimiz RDX və HMX kimi kritik kimyəvi maddələrin istehsal gücünü 10 dəfə artırmaq üçün imzaladığımız müqavilədən bəhs edə bilərəm. Bundan əlavə, kvant texnologiyalarının inkişafı üçün universitetlərlə bağladığımız müqavilələr, çoxsaylı xarici nümayəndə heyətləri ilə məhsul satışı və texnologiya transferinə dair görüşlər həyata keçirdik. IDEF-dən sonra bu görüşlərin bir çoxunu yetkin mərhələyə gətirdik və əksəriyyətində yekunlaşma mərhələsinə yaxınlaşdıq.

POLİQON: Ümumilikdə IDEF-2025 sərgisində iştirak MKE-yə hansı nəticələri qazandırdı və bu nəticələrin şirkətin beynəlxalq bazarlardakı mövqeyinə təsiri necə olacaq?

İlhami Keleş: IDEF sərgisi müdafiə sənayesi şirkətlərinin özünü təqdim etdiyi platformadır, desək yanılmarıq. Dünya bazarında mövqeyi olan və dünyanın 80-ci böyük müdafiə sənayesi şirkəti olan MKE-nin yaşadığı paradigma dəyişikliyini yerli və xarici qonaqlarla paylaşmaq istədik. Bu mövzuda da uğurlu olduq. Daha əvvəl qeyd etdiyim məhsullarımızın olduğu bir çox sistemin təqdimatını etdik. 82 ölkənin nümayəndələri ilə kritik və strateji görüşlər keçirdik. Xarici və yerli tərəfdaşlarımızla həyata keçirdiyimiz görüşlərdə müzakirə olunan marketinq fəaliyyətlərimizin ümumi həcmi 4 milyard dollardan çoxdur.

Bütün bu səylərin və zəhmətin şirkətimiz və ölkəmiz adına müsbət nəticələr verəcəyinə inanıram.