Almaniya Ordusu “Vector” kəşfiyyat PUA-ları ilə təchiz edilir – TƏHLİL

Almaniya Ordusu əksəriyyət bölmələri “Quantum-Systems” şirkətinin istehsalı olan “Vector” kəşfiyyat pilotsuz aparatı (PUA) ilə təchiz edir.

Bu barədə “Poliqon” “Quantum-Systems” şirkətinə istinadən məlumat verib.

“Vector” PUA ordunun əksər kəşfiyyat bölmələrinə veriləcək. Həm də Çevik Reaksiya Diviziyasının hava-desant briqadalarının və dağ piyada briqadalarının kəşfiyyat bölükləri bu PUA ilə təchiz ediləcək. Xüsusi Əməliyyat Qüvvələri isə daha çox sayda PUA alacaq.

“Quantum-Systems” şirkətinin baş direktoru Florian Seibelin sözlərinə görə, bu günə qədər Xüsusi Əməliyyat Qüvvələri üçün 14 ədəd “Vector” PUA alınıb, lakin bu rəqəm 60-a çatdırılacaq. İlk PUA-ların ilin sonuna qədər tədarük olunması gözlənilir.

Çevik Reaksiya Diviziyası üçün sifariş edilən PUA-ların sayı açıqlanmır, lakin onların 2025-ci ilin ikinci rübündən tədarük olunmağa başlayacağı bildirilir.

“Vector” PUA

“Vector” PUA şaquli şəkildə qalxıb enə bilən sabit qanadlı pilotsuz uçuş aparatıdır. PUA-nın buraxma katapultu və ya uçuş-enmə zolağı tələb olunmur. “Vector” PUA-nın qanadları 2,8 m, uçuş sürəti isə 72 km/saata çatır. İstehsalçının sözlərinə görə, PUA 12 m/s-ə qədər küləyin müqavimət sürətində işləmək qabiliyyətinə malikdir.

“Vector” sistemi bir nəfərin daşıya biləcəyi daşıma çantasında çatdırılır. “Quantum-Systems” şirkətinin məlumatına görə, PUA-nın uçuşdan əvvəl qurulması cəmi iki dəqiqə çəkir.

Məlumat 35 kilometrə (əlavə məlumat bağlantıları ilə genişləndirilə bilər) qədər məsafəyə şifrələnmiş Mesh IP məlumat ötürmə kanallarından istifadə etməklə ötürülür.

Yeni optik stansiyanın və süni intellektin tətbiqi ilə PUA gecə-gündüz və məhdud görmə şəraitində optik naviqasiya əldə edib. O, həmçinin obyektlərin avtomatlaşdırılmış tanınmasını və identifikasiyasını həyata keçirə bilir.

Riyazi vektor təyini “Quantum-Systems” şirkətinin son PUA-sı üçün çox uyğun gəlir. O, istənilən istiqamətə – yuxarı, irəli və ya aşağı istiqamətləndirilə bilər. “Quantum-Systems” şirkətinin “Vector” PUA-sının edə biləcəyi məhz budur: şaquli uçuş, enerji effektivlikli uzun mənzilli sabit qanadla uçuş və şaquli eniş. PUA hər şeyi avtomatik yerinə yetirir, pilot və ya operator tələb olunmur.

 “Vector” PUA-nın yaradılma tarixi

Almanların “Vector” PUA-sı üçün qoyduğu vəzifələr mütləq döyüş kəşfiyyatı deyil, baxmayaraq ki, bu, əlbəttə ki, ən yaxşılarından biridir.

“Vector” PUA-nın üç istiqamətdə müşahidələr aparmaq qabiliyyətinə görə istehsalçılar brakonyerlərin təqibində, itkin obyektlərin axtarışında, dağlıq ərazilərdə axtarışların aparılmasında, yanğınların söndürülməsində, habelə onların baş verməsinin qarşısının alınmasında, macəraların araşdırılmasında və yol hərəkəti qaydalarının pozulmasında bu imkanlardan istifadə etməyi təklif edirlər.

Bütün bu işlərə real vaxt rejimində lazımi məlumatları tez və dəqiq şəkildə təqdim etməyə qadir olan “Vector” PUA-nın göyərtəsində innovativ sensorların olması ilə nail olunur.

Niyə bu PUA 2-si 1-də adlanır?

Bu tip PUA-nın əsas xüsusiyyəti pilotsuz uçuş aparatını multikopterə çevirmək qabiliyyətidir (şəkildə verilib). Bu qabiliyyət uçuş aparatının istifadə oluna biləcəyi tapşırıqların çeşidini artırmağa imkan verir.

2-si 1-də qabiliyyəti sistemin “Scorpion” konfiqurasiyasında istifadəsi üçün yeni imkanlar açır. Qanadları çıxararaq və ayrıca kopter qolları dəstini əlavə etməklə daha da geniş tətbiqlər üçün xüsusi multikopter platforması yaratmaq mümkündür. O, ya sabit VTOL kimi, ya da adi multikopter kimi istifadə edilə bilər – hər iki halda təlim və sahədə açılma üçün yalnız bir sistem tələb olunur.

Şaquli uçuşlu “Vector” kəşfiyyat PUA çevik və dayanıqlıdır. O, bütün dünyada silahlanmada olan hazırkı PUA-lardan daha yüksək uçuş və müşahidə xüsusiyyətləri təmin edir.

Ən çətin mühitlərdə işləmək bacarığı və son dərəcə aşağı səs-küy səviyyələri (mühərrikin sakit işləməsi) “Vector” PUA-nı geniş spektrli qeyri-invaziv hava əməliyyatları üçün ideal VTOL (Vertical Take-Off and Landing) PUA edir. Şifrələnmiş Mesh IP rabitəsi 35 km-ə qədər məsafədə video axınlarını ötürür.

Kiçik PUA üçün 120 dəqiqəyə qədər uçuş müddəti özü böyük bir işdir. Bütün bunlar kompakt və etibarlı elektrik VTOL PUA-da birləşdirilib.

Qərarların qəbulu üçün zəruri olan aktual kəşfiyyat məlumatlarını təmin etməkdən ötrü ölçü və çəkini minimuma endirməklə yüksək dəyərli sensorları güclü optika ilə inteqrasiya etmək mümkündür. Nəticə müasir sabitlik və keçilməz möhkəmlik əldə edilir.

“Vector” PUA-nın dünya hərbi bazarında yeri

“Vector” pilotsuz uçuş aparatı dünya hərbi bazarında çətin relyefdə və idarəetmə mərkəzinin operatorundan uzaq məsafələrdə kəşfiyyat üçün yaradılmış ilk mövqelərdən birini tutur.

“Vector” PUA-sı döyüş tapşırıqlarını yerinə yetirmək qabiliyyətinə malikdir, eyni zamanda onun mühərrikinin işləməsi düşmən tərəfindən demək olar ki, eşidilmir.

Səssiz işləməsini və uzun məsafəni nəzərə alsaq, “Vector” PUA, şübhəsiz ki, bu tip PUA-lar arasında ən yaxşılarından biridir.

“Vector” PUA-nın qiyməti

“Vector” PUA-larının qiyməti ilə bağlı ictimaiyyətə açıq məlumat yoxdur. Bununla belə, xarici mətbuatda ukraynalı könüllülərin Almaniyadan 200 min ABŞ dolları qiymətinə “Vector” PUA sifariş etdiyi barədə məlumatlar var. Bir neçə belə kompleks sifariş edilib və bütün bunlar Ukraynadakı könüllü təşkilatların köməyi ilə mümkün olub.

Ukrayna rəsmi mənbələrinə görə, unikal “Vector” PUA artıq Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin Zaporojye vilayətindəki mövqelərində yer tutub. Həmçinin, 25 yanvar 2023-cü il tarixində “Quantum-Systems” şirkətinin rəsmi saytında 105 dəst “Vector” PUA-nın Ukraynaya təhvil veriləcəyi açıqlanıb.

 “Vector” PUA-nın effektivliyi

Almaniyanın “Vector” PUA-larının effektivliyi döyüş meydanında artilleriyadan istifadəni əhəmiyyətli dərəcədə artıracaq.

Dünya hərbi bazarında çoxlu sayda pilotsuz uçuş aparatlarının olduğunu nəzərə alaraq, “Vector” PUA-nın yaradıcıları çətin şəraitdə əla kəşfiyyatı təmin edəcək və düşmən üçün görünməz qalma funksiyaları olan pilotsuz uçuş aparatı yaratmaq məsələsi ilə üzləşiblər. Belə xüsusiyyətlərə “Vector” PUA-nın yaradılması zamanı nail olunub. Onun aparat təminatı (avadanlığı) taktiki tətbiqlərdə istifadə üçün nəzərdə tutulub, buna görə də kompleks IP 67 reytinqinə malik möhkəm qutuda təchiz olunur (mühafizə dərəcəsi IP67: 6 – avadanlıq ən azı 1,0 mm ölçüləri olan toz və bərk maddələrin gövdəyə daxil olmasından tamamilə qorunur; 7 – avadanlıq müəyyən dərinliyə və vaxta batırıldıqda suyun örtüyün içərisinə daxil olmasından qorunur).

“Vector” PUA-nın imkanları innovativdir. O, üç proyeksiyada – üstdən, öndən və aşağıdan müşahidə apara bilir.

“Vector” PUA davamlı, yüksək keyfiyyətli şüşə liflə gücləndirilmiş materiallarla dözümlü olmaq üçün hazırlanıb. IP54 reytinqi, özünü qızdıran batareyalar və məlumat bağlantısı və elektronika üçün mürəkkəb aktiv və qeyri-aktiv soyutma sistemi ilə birlikdə “Vector” sərt və çətin ekoloji şəraitdə işləyə bilər (mühafizə dərəcəsi IP54: 5 – avadanlıq ən azı 1,0 mm ölçüləri olan toz və bərk cisimlərin korpusa daxil olmasına qarşı qismən mühafizəyə malikdir; 4 – avadanlıq istənilən bucaqdan örtüyün içərisinə düşən maye sıçramalarından qorunur).

PUA-nın modul quruluşu texniki qulluğu və təmiri sürətli, sərfəli və asan edir. Onun ayrı-ayrı hissələri asanlıqla sökülə və dəyişdirilə bilər.

Rahatlıq, yığcamlıq, dəqiq məlumat ötürülməsi və təhlükəsiz istismar “Vector” PUA-nın əsas xüsusiyyətləridir.

 “Vector” PUA-nın analoqlarla müqayisəsi

Bu PUA-nın unikallığına görə analoqları ilə müqayisə etmək bir qədər çətindir. Nümunə olaraq Rusiya istehsalı “Orlan-10” PUA-nı nəzərdən keçirək.

“Orlan-10” PUA-nın qanad açıqlığı 3,1 m, “Vector” PUA-nın qanad açıqlığı isə 2,8 m-dir. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, “Vector” PUA asanlıqla qatlanır və xüsusi qutuda daşınır, ona görə də istifadə üçün daha yığcamdır.

“Orlan-10” PUA-nın uçuş məsafəsi daha yaxşı və daha uzundur, çünki idarəetmə stansiyasından 120 km-ə qədərdir, “Vector” PUA isə 25 km-ə qədər məsafələrdə tapşırıqları yerinə yetirir. Lakin yeni müşahidə sistemi “Vector” PUA-nı kəşfiyyat əməliyyatlarının aparılmasında daha faydalı edir.

“Orlan-10” pilotsuz uçuş aparatı sökülə bilən xüsusi katapultdan havaya qalxır. Eniş paraşütlə həyata keçirilir və xüsusi sistemlər sayəsində sərt eniş imkanı təmin edilir. “Vector” pilotsuz uçuş aparatının imkanları əhəmiyyətli dərəcədə təkmilləşdirilib və şaquli uçuş və eniş üçün nəzərdə tutulub.

Belə nəticəyə gəlmək olar ki, müəyyən məqsədlər üçün bu tip PUA çox faydalıdır və hətta əvəzolunmazdır. Bəli, o, düşmən PUA-ları ilə eyni məsafəyə malik olmaya bilər, lakin ən son texnologiyaların mövcudluğu, həmçinin multikopterə çevrilmə qabiliyyəti istifadə üçün unikal imkanlar açır.

“Vector” PUA kompleksi ölçüləri 0,85 x 0,47 x 0,028 m olan xüsusi qutuda (keysdə) təchiz olunur.

“Vector” PUA-nın texniki xassələri

“Vector” PUA foto və ya video koordinatları əldə etməklə və bu məlumatı idarəetmə məntəqəsinə ötürməklə müxtəlif obyektlərin müşahidələrini aparmaq üçün nəzərdə tutulmuş aviasiya kompleksidir. Hərbi işlərdə “Vector” PUA artilleriya döyüşü zamanı atəşin düzəlişləri suallarını həll edir.

Vektor PUA aşağıdakı əsas xüsusiyyətlərə malikdir:
– uçuş radiusu – 35 km;
– maksimal uçuş müddəti – 3 saat;
– kreyser sürəti – 25 m/s-ə qədər;
– külək sürətində uçma qabiliyyəti – 10 m/s;
– külək müqavimətində uçma qabiliyyəti – 12 m/s;
– qanad açıqlığı – 2,8 m;
– mühərrik sayı – 3 (ikisi qanadlarda, biri quyruqda);
– maksimal uçuş kütləsi – 8,5 kq;
– faydalı yükün kütləsi – PUA-nın kütləsinin 10%-i (aparatın modifikasiyasından asılı olaraq).

Belə PUA-nın texniki xüsusiyyətlərindən biri MESH-IP kimi şifrələnmiş məlumat ötürmə kanallarının olmasıdır. Bu, müasir şifrələnmiş IP şəbəkə bağlantısı yaratmağa imkan verir. “Quantum Systems” şirkəti tərəfindən yaradılmış bu tip məlumat ötürülməsi yüksək xüsusiyyət təmin edir və kəşfiyyat PUA-ları üçün yenilikdir, çünki çətin şəraitdə müşahidə aparmağa imkan verir.

“Vector” PUA-nın aparat avadanlığının xüsusiyyətləri aşağıdakı kimidir:
– kanalın buraxma qabiliyyətinin seçimi – 5, 10, 20 MHs;
– şifrələmə – DES56, AES/GCM 128/256;
– tezliklər – 400 MHs-dən 6 GHs-ə qədər;
– məlumat ötürmə sürəti – 100 Mbit/s-ə qədər;
– güc – 1 mVt – 4 Vt;
– sektor antenalarından istifadə etməklə əldə edilən güc – 8 Vt-a qədər;
– ləngimə – 7 ms (20 MHs);
– həssaslıq – 5 MHs-də 99 dBm;
– batareyanın işləmə müddəti – 12 saat;
– yazılar – 8 yazı 1-dən 8-ə qədər.

Məhz bu konstruktiv və texniki xüsusiyyətləri “Vector” PUA-nı kəşfiyyat pilotsuz uçuş aparatları kateqoriyasında ən yaxşılarından birinə çevirir.

Yekun olaraq xatırladaq ki, 2024-cü il avqustun sonunda Almaniyanın “Quantum-Systems” şirkəti Ukraynada “Vector” pilotsuz komplekslərinin istehsalı üzrə zavodu işə saldığı məlum olub. 2024-cü ilin yayının sonunda şirkət Almaniyadan gələn hazır dəstlərdən PUA-ları yığır. Bununla belə, şirkət konstruksiya elementlərini tədricən lokallaşdırır.

Xüsusilə istehsalçı bildirib ki, istehsal olunan PUA-lar qanadlarla, həmçinin peyk siqnalının qəbulu üçün Ukrayna istehsalı olan CRPA antenaları ilə təchiz olunur. Gələcəkdə gövdə və digər konstruksiya elementlərinin istehsalı planlaşdırılır.

Əhəd Vahidoğlu